สเปคของคุณเป็นอย่างไรคะ เมื่อได้ยินคำถามนี้ หลายคนอาจตอบคำถามในรูปแบบ รูปลักษณ์ภายนอก ไม่ว่าจะเป็นชอบตี๋ๆ ขาวๆ หรือ แบบสาย ฝ. หรือ อาจจะมีคุณสมบัติด้านอุปนิสัยที่เราชอบ ไม่ว่าจะเป็น มีอารมณ์ขัน เป็นสุภาพบุรุษ นอกจากนี้ ยังมีฐานะทางการเงินที่มีผลต่อการพิจารณาเลือกคู่ในสมัยปัจจุบัน
แต่เมื่อพิจารณาในชีวิตจริง คนจำนวนมากอาจเลือกคบคนที่ไม่ตรงกับสเปคของตนเอง และ ถ้าพิจารณาย้อนกลับไปในอดีต เราอาจจะเลือกคนรักในรูปแบบเดิมๆ ที่ทำให้เราผิดหวัง และ เสียใจแบบเดิมๆ โดยที่เราก็ไม่เข้าใจตัวเองเหมือนกัน ข่าวดีคือ เราสามารถหยุดวงจรนี้ได้ โดยเริ่มต้นจากความเข้าใจที่มาที่ไปของเรื่องการเลือกคู่ หรือ สิ่งใดก็ตามที่ดึงดูดเราให้ชอบในคู่ของเรา
รูปแบบการป้องกันความเจ็บปวดทางจิตใจในวัยเด็ก
เด็กคนหนึ่งจะมีชีวิตรอดและเติบโตได้จากการได้รับความรักและการดูแลจากคนเลี้ยงของเขา ดังนั้นตามสัญชาตญาณในการมีชีวิตรอด เด็กก็จะทำทุกอย่างเพื่อให้ได้ความรัก เพื่อที่เขาจะมีคนดูแลและมีชีวิตรอดได้
หากเด็กคนหนึ่งเติบโตกับคนเลี้ยงที่ให้ความรักกับเขาโดยไม่มีเงื่อนไข เขาก็จะรู้สึกว่าเขาเป็นที่รัก ได้รับการยอมรับ รู้สึกปลอดภัยที่จะแสดงความต้องการของตัวเอง รู้จักรูปแบบความรักที่ดี รู้ว่าตัวเองคู่ควรกับความรักที่ดี กล้าที่จะทดลองทำสิ่งต่างๆ เพราะถ้าทำผิดพลาด เขารู้ว่าจะมีคนที่ยอมรับเขาในตัวเขา เมื่อโตขึ้นมา เขาก็จะพัฒนาความสัมพันธ์ที่ดีกับคนอื่นและประสบความสำเร็จตามที่ต้องการ
ถ้าเด็กคนหนึ่งมีรูปแบบการป้องกันตัวเวลาที่เจอสถานการณ์เครียดๆ โดยการถอยหนีหรือแยกตัวออกมา ไม่ชอบตอบโต้ เขาก็จะเลือกคนที่ชอบบังคับ เพราะรูปแบบการป้องกันนี้เขาสร้างขึ้นมาในวัยเด็กที่เขาโดยบังคับตลอด และเขาไม่สามารถที่จะตอบโต้ได้ สิ่งที่เขาทำได้และดูเหมือนจะได้ผลตอนเป็นเด็กคืออยู่เงียบๆ ไม่มีปากเสียง เขาก็มักจะเลือกคู่ที่ทำให้เขารู้สึกคุ้นเคยกับสิ่งที่เคยเกิดในวัยเด็กอีก
เด็กที่ไม่มีความมั่นใจเพราะเติบโตมาในบ้านที่ตำหนิบ่อยๆ ไม่ปล่อยให้เขาทำอะไรเอง การจะได้อะไรสักอย่างจะต้องมีเงื่อนไขแบบที่คนเลี้ยงต้องการ เด็กคนนั้นก็จะพยายามทำทุกอย่างเพื่อให้ได้ความรัก ส่งผลให้เขาจะเลือกคู่ที่ไม่ค่อยใส่ใจเขา เพื่อให้เขาพยายามวิ่งตาม หรือทำทุกอย่างเพื่อให้เขาได้ความรักนั้นมา หลายคนเลือกคู่ที่แต่งงานแล้วเพียงเพราะความรู้สึกที่พวกเขาคุ้นเคย
(อ่านต่อเรื่อง attachment style)
เหตุผลที่คนเราเลือกความรู้สึกที่คุ้นเคย แม้ว่าจะไม่ดีกับชีวิตเรามีดังนี้
สมองเราจะชอบอะไรที่ง่ายๆ: คนเรามักจะเลือกอะไรที่เราคุ้นเคย เพราะสมองจะไม่ต้องใช้พลังงานมากในการประมวลผล เราเลือกสิ่งนี้โดยที่เราไม่รู้ตัว (จิตใต้สำนึก) และสิ่งที่คุ้นเคย แม้ว่ามันจะไม่ดี แต่มันก็รู้สึกปลอดภัยและสบายใจ แม้ว่าบางคนจะอยู่กับคนที่ทำร้ายจิตใจ แต่เขาก็คุ้นเคย เขาเลือกที่จะอยู่กับสิ่งที่คุ้นเคยมากกว่าการอยู่คนเดียว การเริ่มต้นใหม่ที่เต็มไปด้วยความไม่รู้
เราไม่ชอบการสูญเสีย: Daniel Kahneman และ Amos Tversky นำเสนอแนวคิดว่าคนเราจะหลีกเลี่ยงการสูญเสียมากกว่าการค้นหาสิ่งใหม่ๆ เมื่อใดก็ตามที่เราจะต้องเลือกสิ่งที่เราคุ้นเคยกับสิ่งใหม่ที่เราไม่เคยมีประสบการณ์มาก่อน คนส่วนมากจะเลือกสิ่งที่คุ้นเคยเพราะเราไม่อยากผิดพลาดหรือกลัวที่จะสูญเสียสิ่งที่เรามีอยู่แล้ว
อคติ: เรามักจะเลือกในสิ่งที่สนับสนุนความเชื่อเดิมที่เรามีอยู่แล้ว เช่นถ้าเราเชื่อว่าเราไม่ดีพอ คนดีๆ คงไม่ชอบคนอย่างเรา (ซึ่งมาจากสิ่งที่เราเจอมาในอดีต) ก็จะทำให้เราเลือกคู่ที่ตอบสนองความเชื่อของเรา เมื่อใดที่มีคนดีๆ เข้ามาเราก็จะคิดว่าเขาจะเข้ามาหลอกหรือหวังผลประโยชน์จากเรา ทำให้เราผลักคนดีๆ ออกไปโดยอัตโนมัติ
เราจะออกจากการเลือกคู่แบบเดิมๆ ที่ไม่ดีต่อชีวิตของเราอย่างไร?
เราควรเข้าใจรูปแบบความสัมพันธ์ปัจจุบันของเรา (attachment style) ซึ่งเกิดมาจากประสบการณ์ในอดีต และสามารถปรึกษานักจิตวิทยาผู้เชี่ยวชาญเพื่อพัฒนารูปแบบความสัมพันธ์ที่มั่นคงขึ้นได้
เราควรทำความเข้าใจรูปแบบการป้องกันตนเองที่เราใช้ มนุษย์ทุกคนมีรูปแบบการจัดการกับสถานการณ์ความเครียด ซึ่งเป็นกลไกการป้องกันทางจิตฯ ที่เราใช้ตั้งแต่เป็นเด็กๆ หากเราใช้กลไกไหนบ่อยๆ ก็จะเกิดเป็นบุคลิกภาพของเรา การเข้าใจว่าเราใช้กลไกไหนเป็นประจำ จะช่วยให้เรารู้ตัวเมื่อเรากำลังใช้มันอีก และพัฒนารูปแบบการจัดการกับปัญหาและอารมณ์ที่ไม่พึงประสงค์ให้ดีขึ้นได้
เราควรกลับมาเห็นคุณค่าและยอมรับตนเองในแบบที่เราเป็นอยู่: สามารถทำได้โดยการขอความช่วยเหลือจากนักจิตวิทยาผู้เชี่ยวชาญหรือพยายามทำความเข้าใจตนเองเพื่อพัฒนาความรู้สึกและมุมมองที่มีต่อตัวเองในด้านบวกมากขึ้น
เราควรมีสติในการรับรู้อารมณ์และจัดการอารมณ์ให้มีประสิทธิภาพ: เมื่อเกิดอารมณ์ขึ้น เราควรมีสติที่จะรับรู้และจัดการกับอารมณ์นั้นในทางที่เหมาะสม เพื่อให้เรามีสติในการเลือกและตัดสินใจเรื่องต่างๆ และไม่เสียใจในภายหลัง
จะเห็นได้ว่า เด็กที่ไม่มั่นใจเพราะเติบโตมาในบ้านที่ตำหนิบ่อยๆ มักจะเลือกคู่ที่ไม่ค่อยใส่ใจเขาเพื่อให้ได้ความรัก ซึ่งเหตุผลอาจมาจากสมองชอบสิ่งที่คุ้นเคย กลัวการสูญเสีย และอคติ วิธีการแก้ไขได้แก่การเข้าใจรูปแบบความสัมพันธ์และการป้องกันตนเองที่เราใช้ และการมีสติในการรับรู้และจัดการอารมณ์ให้มีประสิทธิภาพ
The Better You by Pair
เราเป็น Platform ที่แบ่งปันบทความด้านจิตวิทยาที่จะช่วยให้คุณสามารถนำไปปรับประยุกต์ใช้ในการดูแลสุขภาพจิตของคุณ
นอกจากนี้ เรายังมีบริการอื่นๆ ที่คุณสามารถใช้บริการได้ในรูปแบบออนไลน์ ได้แก่
การให้บริการปรึกษาปัญหาด้านสุขภาพจิตโดยนักจิตวิทยามืออาชีพ ผู้มีประสบการณ์ให้คำปรึกษามากกว่า 1000 ชั่วโมง การบำบัดในรูปแบบต่างๆ ที่ออกแบบมาเพื่อช่วยเยียวยาจิตใจสำหรับปัญหาของคุณโดยเฉพาะ