คุณเคยรู้สึกแย่เพราะรู้สึกว่าชีวิตของเราไม่ดีเหมือนคนอื่นหรือรู้สึกว่าไม่ว่าจะพยายามเท่าไรเราก็ไม่เคยดีพอถ้าคุณรู้สึกแบบนี้ไม่ใช่เรื่องแปลก อาจเป็นเพราะว่าคุณได้เปรียบเทียบชีวิตตัวเองกับคนอื่นๆ ซึ่งเป็นสิ่งธรรมชาติของมนุษย์ ในการประเมินตัวเองเพื่อปรับตัวเข้ากับชนชั้นสังคมที่เราอยู่ในปัจจุบัน
Leon Festinger นักจิตวิทยาได้นำเสนอทฤษฎีที่ว่าด้วยการเปรียบเทียบทางสังคม (Social Comparison) เพื่ออธิบายสาเหตุของการเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่นและผลกระทบที่เกิดขึ้นกับสุขภาพจิต
ทฤษฎีการเปรียบเทียบทางสังคม (Social Comparison)
มนุษย์มีธรรมชาติในการเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่นเพื่อประเมินความสามารถของตัวเอง ความคิดเห็น รูปร่างหน้าตา หรือแม้แต่ความสำเร็จของตัวเองเทียบกับคนอื่น การเปรียบเทียบมี 2 รูปแบบด้วยกัน
การเปรียบเทียบกับคนที่เหนือกว่า: เป็นการเปรียบเทียบกับคนที่พวกเขารู้สึกว่าเหนือกว่า ซึ่งเหตุผลในการเปรียบเทียบมีหลายสาเหตุ แต่ส่วนมากเป็นเพราะพวกเขาต้องการแรงบันดาลใจหรือแรงจูงใจในการพัฒนาตัวเอง อย่างไรก็ตาม การเปรียบเทียบในรูปแบบนี้อาจทำให้พวกเขารู้สึกด้อยกว่าและส่งผลกระทบทางลบต่อความเชื่อมั่นในตนเอง หากบุคคลนั้นไม่สามารถพัฒนาตัวเองไปเป็นเหมือนกับบุคคลที่พวกเขาเปรียบเทียบ
การเปรียบเทียบกับคนที่ด้อยกว่า: ในทางกลับกันการเปรียบเทียบกับคนที่พวกเขารู้สึกว่าด้อยกว่าเกิดขึ้นเพื่อต้องการที่จะรู้สึกดีขึ้นกับตัวเองและรู้สึกว่าตัวเองเหนือกว่า ซึ่งก็ส่งผลเสียต่อตัวของเขาคือทำให้พวกเขาไม่พัฒนาตัวเองให้ดีขึ้นเพราะรู้สึกว่าตัวเองดีอยู่แล้ว
ในอดีต มนุษย์เรามักจะเปรียบเทียบตัวเองกับคนใกล้ตัว เช่น ครอบครัว เพื่อนญาติ และชุมชนที่อยู่ใกล้เคียง โดยเรามักจะเลือกเปรียบเทียบตัวเรากับคนที่มีระดับการศึกษา รายได้ หรือสภาพการดำเนินชีวิตที่คล้ายคลึงกับของเราเพื่อประเมินตนเองว่าเราได้รับการยอมรับในสังคมที่เราอยู่อย่างไร รวมถึงรู้สึกชื่นชอบตัวเอง (maintain self-esteem) และพัฒนาตนเองเพื่อไม่ให้รู้สึกว่าตนเองด้อยกว่าคนอื่น
ในยุคของข้อมูลข่าวสาร โดยเฉพาะเมื่ออินเตอร์เน็ตเข้ามามีบทบาท ทำให้เราสามารถเปรียบเทียบตัวเราเองกับคนได้ทั่วโลก อย่างไรก็ตาม โลกของ social media เป็นโลกที่บุคคลมักจะนำเสนอภาพที่ดีที่สุดของตัวเอง หรือภาพที่เกินความจริง ซึ่งไม่ใช่ทั้งหมดของชีวิต แต่เมื่อบุคคลเผลอไปเปรียบเทียบตัวเองกับภาพเหล่านั้น กลับทำให้พวกเขารู้สึกถึงความแตกต่างกับชีวิตของตัวเอง ซึ่งอาจทำให้เกิดความรู้สึกด้านลบและท้อแท้ โดยคิดว่าไม่สามารถมีชีวิตเหมือนคนอื่นที่เปรียบเทียบได้
ผลกระทบของการเปรียบเทียบ
การเปรียบเทียบมีผลเสียอย่างมากต่อสุขภาพจิต ได้แก่
Self-esteem: ขึ้นอยู่กับเราว่าจะเปรียบเทียบกับคนที่เหนือกว่าหรือด้อยกว่า แต่ไม่ว่าจะเป็นรูปแบบใด ก็มีผลกระทบต่อ self-esteem ทั้งสิ้น การเปรียบเทียบกับคนที่เหนือกว่าอาจทำให้เรารู้สึกด้อย ไม่ชอบตัวเอง รู้สึกว่าตัวเองดีไม่พอ ทำให้เกิดภาวะ low self-esteem ได้ การเปรียบเทียบกับคนที่ด้อยกว่าทำให้เรารู้สึกดีกับตัวเอง แต่ก็อาจทำให้เราหยุดพัฒนาตัวเอง เพราะเรารู้สึกว่าเราดีพอแล้ว
Motivation: การเปรียบเทียบแรงจูงใจและแรงบันดาลใจในการพัฒนาตัวเองช่วยให้เราเป็นตามแบบที่ต้องการและกระตือรือร้นมากขึ้นเพื่อความสำเร็จ
Emotions: การเปรียบเทียบทำให้เกิดอารมณ์ที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นความรู้สึกอิจฉาเมื่อเราเปรียบเทียบกับคนที่เหนือกว่า รู้สึกขอบคุณและสบายใจเมื่อเราเปรียบกับคนที่ด้อยกว่า การจัดการกับอารมณ์เป็นทักษะที่สำคัญอย่างมากในการดูแลสุขภาพจิตของเรา
วิธีการที่จะช่วยให้เราลดการเปรียบเทียบ
ฝึกการรู้ตัวเอง: เริ่มต้นโดยการรับรู้ว่าเรากำลังเปรียบเทียบความคิดและความรู้สึกของเรากับคนอื่น จากนั้นเราจะสามารถหยุดการเปรียบเทียบได้
ตั้งคำถามสำหรับความคิดลบ: เมื่อเราเปรียบเทียบและรู้ตัวแล้ว เราควรตั้งคำถามให้กับตัวเราเองว่าสิ่งที่เรากำลังเปรียบเทียบเป็นมาตรฐานความจริงหรือไม่ และจัดการความคิดใหม่ให้เป็นไปตามความจริงและในทางบวก
ฝึกการเห็นแก่ตัวเอง: เข้าใจตัวเองเช่นเดียวกับที่เราจะทำกับเพื่อนสนิทที่เรารัก รับรู้ความจริงที่ว่าไม่มีใครในโลกนี้ที่เป็นสมบูรณ์แบบ ทุกคนมีจุดแข็งและจุดอ่อนเช่นกัน ยอมรับตัวเราในรูปแบบที่แตกต่าง รู้ว่าเราเป็นตัวเราที่ไม่เหมือนใคร
ตั้งเป้าหมาย: แทนที่จะเปรียบเทียบกับคนอื่น เราควรตั้งเป้าหมายในการเติบโตของตัวเอง โดยให้เป้าหมายที่ตั้งอยู่เป็นหลักความจริงและสามารถทำได้ และเป็นเป้าหมายที่สอดคล้องกับสิ่งที่เราให้ความค่าและความสำคัญในชีวิต การทำแบบนี้จะทำให้เรามีชีวิตที่มีเป้าหมายที่มีความหมายโดยไม่ต้องเปรียบเทียบกับใคร
ลดการใช้ social media: social media มักจะเป็นภาพที่บุคคลนำเสนอด้านที่ดีที่สุด บ่อยครั้งที่เกินความเป็นจริง ดังนั้นให้ใช้สื่อสังคมอย่างเหมาะสมและไม่เกินไป ให้เสพเนื้อหาที่เป็นด้านบวกและสร้างแรงบันดาลใจเพื่อพัฒนาตัวเอง ทำให้เรารู้สึกดีขึ้น
ฝึกการขอบคุณสิ่งรอบตัว: การขอบคุณสิ่งดีๆ รอบตัวเป็นประจำ ช่วยให้เราโฟกัสในด้านดีๆ ในชีวิต แทนที่จะมองแต่สิ่งที่ขาดหายไป
ร่วมรอบตัวเรากับคนที่รักและสนับสนุนเรา: การมีสิ่งแวดล้อมที่ดี คนที่รักเราและยอมรับเราในรูปแบบที่เราเป็นช่วยให้เรารักษาความเชื่อมั่นในตัวเราและรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของสังคมลดความรู้สึกต้องการเปรียบเทียบ
ฝึกสติ: อยู่กับปัจจุบัน ไม่เปรียบเทียบตัวเองกับอดีตหรือกังวลในอนาคตมากเกินไป
ฉลองความสำเร็จของตัวเอง: เมื่อเราบรรลุเป้าหมาย ไม่ว่าจะเป็นเป้าหมายเล็กๆ ก็ควรฉลองและยินดีกับความพยายามของเรา ทำให้เรารู้สึกมีคุณค่า
หากคุณยังรู้สึกแย่ ไม่สามารถจัดการกับความรู้สึกที่เกิดขึ้นได้ การพูดคุยกับผู้เชี่ยวชาญก็เป็นสิ่งที่ควรทำ เพื่อคุณจะได้มีสุขภาพจิตที่ดี และดำเนินชีวิตอย่างมีความสุข
The Better You by Pair
เราเป็น Platform ที่แบ่งปันบทความด้านจิตวิทยาที่จะช่วยให้คุณสามารถนำไปปรับประยุกต์ใช้ในการดูแลสุขภาพจิตของคุณ
นอกจากนี้ เรายังมีบริการอื่นๆ ที่คุณสามารถใช้บริการได้ในรูปแบบออนไลน์ ได้แก่